SARIŞAN ADIŞOVA
Bakı Dövlət Universitetinin doktorantı
https://orcid.org/0009-0003-2475-2338
XALQ MÜQAVİMƏT HƏRƏKATININ ZƏNGƏZUR ƏHALİSİNİN
DAŞNAKLARDAN MÜDAFİƏSİNDƏKİ ƏHƏMİYYƏTİ
(1920-1930)
DOI: https://doi.org/10.36719/2708-065X/106/189-193
Məqalə xalqımızın tarixinin ən əhəmiyyətli mərhələlərindən biri olan 1920-1930-cu illərdə xalq özünümüdafiəsinin və qaçaq hərəkatının ölkə ərazisində yenidən aktuallaşdığı dövrə həsr olunmuşdur. Qaçaqçılıq Azərbaycanda hələ XIX əsrin ikinci yarısından geniş vüsət almasına baxmayaraq XX əsrin ilk onilliklərindən başlayaraq yeni xüsusiyyətlərə sahib olmaqla xalqın müdafiəsinin təşkili işində milli hərəkatın yarımçıq qoyduğu problemləri öz öhdəsinə götürmüş oldu. Qısa müddət ərzində Qarabağ, Zəngəzur, Dərələyəz, Göyçə, Vedibasar, Naxçıvan, Zəngibasar və digər ətraf ərazilərdə başlayan xalq özünümüdafiə hərəkatı daşnak hücumları və onların qarşısının alınması məqsədilə təşkil olunmuşdur.
Məqalədə ilk növbədə Zəngəzur ərazisində bu dirəniş hərəkatının məzmununun özünəməxsus xarakteristik əlamətləri ilə səciyyələndirilə bilən fərqlilikləri diqqətə çatdırılmışdır. Digər ərazilərdə olduğu kimi burada da xalq mübarizəsində yerli camaatdan təşkil olunmuş qaçaq dəstələri əsas müdafiə bazası rolunu oynayırdılar. İlk növbədə əsas müqavimət hədəfinin daşnaklar olmasına baxmayaraq buranın əhalisinin sonrakı dövrlərdə Sovet hakimiyyətinin həyata keçirdiyi kəskin siyasi xəttə qarşı mübarizəsinin, eyni zamada bölgə əhalisinin onlardan müdafiəsinin təşkilatçısı da məhz qaçaqlar olmuşdurlar. Bununla da ərazidə baş qaldıran xalq qaçaq hərəkatının qarşısındakı ikiistiqamətli problem onun gələcək kontekstinin də müəyyənedici faktoruna çevrilmiş oldu. Diqqətə çatdırılan digər məqam isə hələ Sovet işğalının başlanmasından sonrakı dövrlərdən əsası qoyulan Zəngəzur ərazisinin mübahisəli bölgə elan olunması, bu məsələnin bölgədə baş qaldıran xalq müqavimətinə də təsirsiz ötüşməməsidir.
Açar sözlər: Zəngəzur, xalq özünümüdafiəsi, qaçaq hərəkatı, yerli müqavimət.