GÜLZAR MƏMİŞOVA

M.F.Axundov adına Azərbaycan Milli kitabxanasının

«Xarici Dillərdə Ədəbiyyat və Beynəlxalq kitab mübadiləsi» şöbəsinin

bölmə müdiri 

[email protected]

 

NOVRUZ MƏDƏNİ – MƏİŞƏT BAYRAMININ

MƏNŞƏYİ, YAYILMASI VƏ MƏNA BAXIMININ ƏHƏMİYYƏTİNƏ DAİR

BƏZİ MƏSƏLƏLƏR

 

DOI: https://doi.org/10.36719/2708-065X/107/239-242

 

Novruz Qərbi Asiya, Mərkəzi Asiya və Qafqazın bir sıra ölkələrində qeyd olunan bayramdır. Onun mənşəyi qədim Fars İmperiyasına gedib çıxır, burada bu bayram allah Ahura Məzdaya sitayiş edən zər­düştilərin bayramı kimi qeyd olunurdu. Novruz ölkədən asılı olaraq müxtəlif cür qeyd olunur. Farslar əsasən zərdüşt xalqları idilər və Novruz onların dinində mühüm bayram idi. Zərdüştiliyin əsası eramız­dan əvvəl VI əsrin əvvəllərində Zərdüşt kimi tanınan Zərdüşt peyğəmbər tərəfindən qoyulmuşdur. Din tək Allaha, Ahura Mazdaya inam üzərində qurulmuş, yaxşı işlərin və şərlə mübarizənin vacibliyini vurğula­yırdı. O zaman bu bayram zərdüştilərin bayramı olub, yazın ilk gününü, günəşin Qoç bürcünə daxil olduğu günü qeyd edirdi. Novruzun dəqiq tarixi gecə ilə gündüzün bərabər olduğu an olan yaz bərabər­liyi ilə müəyyən edilirdi. Günəşin hərəkətinə əsaslanan fars təqvimi hər ay otuz gündən ibarət olmaqla ili on iki aya bölürdü. Azərbaycanda bayram xeyirin şərə qalib gəlməsinin simvolu kimi tanınır və ton­qalların üstündən tullanmaqla qeyd olunur. Bayram gecə ilə gündüzün bərabərləşdiyi 21 və ya 22 martda qeyd olunur. Təbiətin qışdan xilas olmasının, bolluq və bərəkətin gəlişinin müjdəçisi kimi görülür. Novruz tonqal qalamaq, evləri gül-çiçəklə bəzəmək, sevdikləri ilə hədiyyə mü­badiləsi və xüsusi yeməklər hazır­lamaq kimi canlı ənənələrlə qeyd olunur. Azərbaycanda Novruz yeni ilin birinci günü kimi qeyd olunur. Yaradılışın təkrar yaşanmasının təmsilçisidir. İnsanın o gün yara­dıldığına inanılır. Süfrədə yeddi təam (S hərfi ilə başlayan – səməni, yenidən doğulma və böyümə, su – həyat, sarımsaq – tibb və sağlamlığı, sumaq – günəşin doğuşunu, işığı, sirkə - yaşı və səbri, sünbül – məhsuldarlıq).

Açar sözlər: Novruz, bayram, Ərgənəkon, Azərbaycan, Ağqoyunlu.