VƏFA ƏLİYEVA
AMEA A.A.Bakıxanov adına Tarix və Etnologiya İnstitutu
“Şimali Azərbaycanın XIX-XX əsrin əvvəlləri tarixi” şöbəsinin dissertantı
vfa.aliyeva85@mail.ru
AĞABALA QULİYEVİN BAKI UNÜYÜTMƏ SƏNAYESİNDƏ FƏALİYYƏTİ
DOI: https://doi.org/10.36719/2708-065X/109/59-65
Məqalədə XIX əsrin sonu-XX əsrin əvvəllərində Bakı şəhərində unüyütmə və çəltiktəmizləmə sənayesinin inkişafı kontekstində azərbaycanlı sahibkar Ağabala Quliyevin fəaliyyəti hərtərəfli şəkildə təhlil olunur. Tədqiqat arxiv sənədləri və dövrün statistik mənbələrinə əsaslanaraq Quliyevin sahibkarlıq strategiyalarını və onun sənayedə apardığı modernləşdirmə işlərini əhatə edir. 1896-cı ildə ilk buxarla işləyən dəyirmanı əldə edən Ağabala Quliyev, onu Almaniyadan gətirdiyi avadanlıqlarla təchiz edərək Bakının ən iri qida sənayesi müəssisələrindən birinə çevirmişdir. O, həmçinin də iş rejimlərini nizamlayan daxili qaydalar tətbiq etməklə əmək təşkilatçılığı sahəsində də nümunəvi model yaratmışdır. Sahibkarın müəssisələrində illik məhsuldarlıq sürətlə artmış, işçi sayı 120 nəfərə qədər yüksəlmiş və müəssisə modern sənaye göstəricilərinə cavab verən səviyyəyə çatmışdır. Qeyd edək ki, bu dövrdə milli kapitalın mövqeyi getdikcə güclənir və A.Quliyev həmin yüksəlişin aparıcı fiqurlarından birinə çevrilir. Onun səyləri nəticəsində 1915-ci ildə müəssisələrinin səhmdar cəmiyyətə çevrilməsi milli sahibkarlığın strukturlaşmasında mühüm mərhələ sayılır. Məqalədə həmçinin Quliyevin işgüzar olması, islahahatçı və təşəbbüskar mövqeyi vurğulanır, onun rus, yəhudi və alman mənşəli iri kapital sahibləri ilə rəqabətə qabilliyi diqqətə çatdırılır. Nəzərə alsaq ki, I Dünya müharibəsi illərində belə, istehsal gücünü qorumağı bacaran A.Quliyev yalnız iqtisadi deyil, həm də sosial və mədəni baxımdan mühüm bir fiqura çevrilmişdir. Təqdim olunan məqalə bəhs olunan dövrdə sənaye tariximizin bəzi az öyrənilmiş səhifələrinə və sənayeləşmə proseslərində A.Quliyevin verdiyi töhfələrə aydınlıq gətirir.
Açar sözlər: Ağabala Quliyev, Azərbaycan sahibkarlığı, Bakı unüyütmə sənayesi, çəltiktəmizləmə müəssisələri, dəyirmanlar.