ELDAR SALAYEV

Azərbaycan Respublikasının Prezidenti yanında

Dövlət İdarəçilik Akademiyasının “Dövlət qulluğu və kadr siyasəti” kafedrasının doktorantı 

[email protected]

 

DÖVLƏT İDARƏÇİLİYİNİN FORMALARI:

NƏZƏRİ ƏSASLAR VƏ PRAKTİKİ TƏTBİQLƏR

 

DOI: https://doi.org/10.36719/2708-065X/111/231-237

 

Dövlət idarəçiliyinin formaları müasir dövrdə həm nəzəri, həm də praktiki baxımdan aktuallıq kəsb edən mühüm bir sahədir. Qloballaşma, texnoloji inkişaf və cəmiyyətlərin artan sosial tələbləri idarəetmə formalarının yalnız ənənəvi hüquqi və inzibati çərçivələrlə məhdudlaşmadığını, həm də sosial, siyasi və beynəlxalq amillərlə sıx bağlı olduğunu göstərir. Tədqiqatda dövlət idarəçiliyinin for­malarının nəzəri əsasları Platon və Aristotelin klassik yanaşmalarından başlayaraq, Hobbs, Lokk və Russo tərəfindən işlənmiş ictimai müqavilə nəzəriyyəsinə, eləcə də müasir konsepsiyalara – yeni ictimai idarəetmə, yeni ictimai xidmət və ictimai dəyər yanaşmalarına qədər izlənilmişdir. Bütün bun­lar göstərir ki, dövlət idarəçiliyi formaları yalnız struktur mexanizm deyil, həm də legitimlik, effektivlik və vətəndaş yönümlülüyün təmin olunmasına xidmət edən sosial institutlardır. Praktik müstəvidə dövlət idarəçiliyi formalarının tətbiqi müxtəlif modellərdə özünü göstərir. Parlament respublikaları qanunverici orqanın üstünlüyü ilə seçildiyi halda, prezident üsul-idarəsində güclü icra hakimiyyəti ön plana çıxır. Bürokratik idarəçilik modeli normativ sabitlik və strukturlaşmanı təmin etsə də, çeviklik baxımından məhdudiyyətlər yaradır. Buna qarşılıq, şəbəkə idarəçiliyi forması dövlət, özəl sektor və vətəndaş cəmiyyətinin birgə fəaliyyətini təşkil edərək qlobal çağırışlara daha effektiv cavab verir. Müasir texnologiyalar, xüsusilə rəqəmsal idarəçilik və elektron hökumət təşəbbüsləri, idarəetmə for­malarının daha şəffaf, çevik və vətəndaş mərkəzli olmasına şərait yaradır. Azərbaycan nümunəsində “ASAN xidmət” modeli bu tendensiyanın uğurlu tətbiqini göstərir. Nəticə etibarilə, dövlət idarəçili­yinin formalarının uğuru onların nəzəri əsaslarının praktiki adaptasiya ilə birləşdirilməsindən, yəni sabitlik və çevikliyin balanslaşdırılmasından asılıdır.

Açar sözlər: dövlət idarəçiliyi, idarəetmə formaları, ictimai müqavilə, şəbəkə idarəçiliyi, elekt­ron hökumət.