ELNUR KƏLBİZADƏ
tarix üzrə fəlsəfə doktoru, dosent
Milli Aviasiya Akademiyası
kelbizadeh@gmail.com
ERMƏNİSTAN VƏ İRAN ARASINDA NƏQLİYYAT LAYİHƏLƏRİ:
İQTİSADİ REALLIQLAR VƏ SİSTEMLİ UĞURSUZLUQLAR
(1991-2020-ci illər)
DOI: https://doi.org/10.36719/2708-065X/111/163-168
Məqalədə İran və Ermənistan arasında nəqliyyat və kommunikasiya sahəsində əməkdaşlığın qurulması, təkamülü və geosiyasi nəticələri araşdırılır. İran üçün şimal qonşuları ilə inteqrasiya olunmuş nəqliyyat şəbəkəsinin yaradılması regional əlaqələrin qurulması və iqtisadi inteqrasiya baxımından strateji zərurət kimi qiymətləndirilir. Ermənistan üçün isə İranla əməkdaşlıq təcridi vəziyyətindən çıxmaq, digər regional aktorlardan asılılığı azaltmaq vasitəsi hesab edilmişdir. Məqalədə Araz çayı üzərində körpülərin tikintisi, Meğri-Qacaran tuneli, Təbriz-Ermənistan avtomobil yolu və təklif olunan Cənubi Ermənistan Dəmiryolu xətti kimi layihələrinin irəli sürülməsində siyasi və iqtisadi məqsədlər təhlil edilmişdir. Araşdırmalar göstərir ki, bu təşəbbüslər əsasən Ermənistanın geosiyasi təcridini aradan qaldırmaq məqsədi daşımışdır. Lakin Şimal-Cənub Nəqliyyat Dəhlizi çərçivəsində İran-Azərbaycan-Rusiya marşrutunun daha səmərəli olması səbəbindən, Ermənistan ərazisindən yaradılmasına təşəbbüs göstərilən layihələr geniş regional dəstək qazana bilməmişdir. Bundan əlavə, məqalədə kommunikasiya və İT sektorlarındakı əməkdaşlıq məsələlərinə İranın regional nəqliyyat strategiyasının davamı kimi diqqət yetirilmişdir.
Ümumilikdə, İran–Ermənistan nəqliyyat əməkdaşlığı üçün cüzi potensial mövcuddur. Cənubi Qafqazda yeni geosiyasi reallıqlar və infrastruktur alternativləri iki ölkə arasında nəqliyyat sahəsində əməkdaşlığın gələcək perspektivlərini məhdudlaşdırır.
Açar sözlər: İran, Ermənistan, nəqliyyat, kommunikasiya, dəmir yolu, regional əməkdaşlıq, Şimal-Cənub dəhlizi, geosiyasət, iqtisadi diplomatiya.